¶¹ÄÌÊÓƵAPP

BA?LAM

IMF¡¯e g?re °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð 2023 itibariyle 1.024 milyar  dolarl?k GSYH¡¯s? ile d¨¹nyan?n 17¡¯nci b¨¹y¨¹k ekonomisidir. OECD ve G20 ¨¹yesi olan °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð, resmi kalk?nma yard?mlar? (ODA) bak?m?ndan giderek daha fazla ?nem kazanan bir don?r ¨¹lkedir.

°Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð 2006 ve 2017 y?llar? aras?nda iddial? reformlar uygulayarak ¨¹lkenin ¨¹st orta gelir stat¨¹s¨¹n¨¹n daha ¨¹st seviyelerine ula?mas?na ve yoksullu?u azaltmas?na olanak tan?yan y¨¹ksek b¨¹y¨¹me oranlar? elde etti. 2002 ile 2022 y?llar? aras?nda ortalama %5,4 olarak ger?ekle?en reel gayr?safi yurti?i has?la (GSYH) art???, ki?i ba??na d¨¹?en gelirin (reel bazda) ayn? d?nemde iki kattan daha fazla artmas?n? sa?lad?. B¨¹y¨¹menin beraberinde yoksulluk da h?zl? bir ?ekilde azald?; g¨¹nl¨¹k 6,85 ABD$¡¯l?k yoksulluk s?n?r?n?n alt?nda ya?ayan insanlar?n oran? olarak hesaplanan yoksulluk oran? 2007 ile 2021 aras?nda yar?dan fazla azalarak %20¡¯nin ¨¹zerindeyken %7,6¡¯ya indi. ?

°Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð'nin kaydetti?i ilerlemeleri koruyabilmesi ve devam ettirebilmesi i?in, ekonomik dayan?kl?l?k, yoksulluk, kapsay?c?l?k ve s¨¹rd¨¹r¨¹lebilirlik gibi ?nemli zorluklar? a?mas? gerekmektedir. Bunlar?n aras?nda, COVID sonras? d?nemdeki zorlu makroekonomik ortam?n ve 2010'lar?n ortalar?ndan bu yana ¨¹retkenlikte g?zlenen d¨¹?¨¹? e?iliminin ?ne ??kt??? bir tabloda ekonomik b¨¹y¨¹meyi canland?rmak kilit ?nem ta??maktad?r. ?te yandan, ekonomik b¨¹y¨¹me devam etse de, artan e?itsizlikler nedeniyle yoksulluk oranlar?ndaki d¨¹?¨¹? 2016'dan bu yana ivme kaybetmi? durumdad?r. ?evre alan?nda, °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð'nin sanayi taban? ve ta??mac?l??? b¨¹y¨¹k ?l?¨¹de karbon yo?un proseslere ve fosil yak?tlara dayanmaktad?r. Bu durum, Avrupa Birli?i'nin yak?nda uygulamaya girecek olan S?n?r? Karbon D¨¹zenleme Mekanizmas? ?????nda hem zorluklar hem de f?rsatlar sunmaktad?r ve AB'nin °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð¡¯nin ihracat? i?in b¨¹y¨¹k bir pazar olarak oynad??? rol dikkate al?nd???nda kritik ?neme sahip bir husus olarak ?ne ??kmaktad?r. Son olarak, °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð'nin kendine ?zg¨¹ co?rafi ve sosyoekonomik ko?ullar?, iklim de?i?ikli?inin olumsuz etkilerine kar?? k?r?lganl???n? ?nemli ?l?¨¹de artt?rmakta, dolay?s?yla kapsaml? uyum ?nlemlerine duyulan ihtiyac? daha da ?nemli k?lmaktad?r.

°Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð 2023'te meydana gelen depremin etkileri ortadan kald?rmak i?in ?al??malar yapmaktad?r. Meydana gelen 7,8 ve 7,5 b¨¹y¨¹kl¨¹?¨¹ndeki depremlerin ard?ndan, binlerce art?? sars?nt? ve 20 ?ubat'ta 6,7 b¨¹y¨¹kl¨¹?¨¹nde bir ba?ka deprem daha ger?ekle?mi?tir. Resmi istatistiklere g?re bu depremler 50.000'den fazla insan?n hayat?n? kaybetmesine, 107.000 ki?inin yaralanmas?na, 1,9 milyon konutun hasar g?rmesine veya y?k?lmas?na ve iki milyonu bar?nmaya ihtiya? duyan 3,3 milyon insan?n yerinden olmas?na yol a?m??t?r. °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð H¨¹k¨¹meti'nin AB, Birle?mi? Milletler (BM) ve D¨¹nya ¶¹ÄÌÊÓƵAPPas? Grubu'nun deste?iyle yapt??? de?erlendirmede, depremlerle ilgili iyile?tirme ve yeniden in?a ihtiya?lar? yakla??k 81,5 milyar dolar olarak tahmin edilmi?tir. N¨¹fusun yakla??k %70'inin birinci ve ikinci derece deprem b?lgesinde ya?ad??? d¨¹?¨¹n¨¹ld¨¹?¨¹nde risk seviyeleri halen y¨¹ksektir.

May?s 2023¡¯te ger?ekle?tirilen se?imlerin ard?ndan yeni g?reve getirilen ekonomi ekibi, ba?ta y¨¹ksek enflasyon olmak ¨¹zere ge?mi?teki makroekonomik dengesizlikleri ele almaya y?nelik kapsaml? bir dizi politikay? uygulamaya koydu. O tarihten bu yana °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð makroekonomik stratejilerini normalle?tirme yolunda ilerlemektedir. ?lke 2023 y?l?nda % 4,5 oran?nda g¨¹?l¨¹ bir ekonomik b¨¹y¨¹me kaydetti. Ancak bu b¨¹y¨¹me h?z?n?n 2024 y?l?nda % 3,0'a d¨¹?mesi, ancak sonraki y?llarda daha g¨¹?l¨¹ bir ?ekilde yeniden h?zlanmas? beklenmektedir.  Y¨¹ksek enflasyon, d¨¹?¨¹k ¨¹retkenlik art???, d¨¹?¨¹k i?g¨¹c¨¹ne kat?l?m oran? ve istihdam d¨¹zeyleri ile zay?flayan do?rudan yabanc? yat?r?m dahil olmak ¨¹zere, potansiyel b¨¹y¨¹meyi sekteye u?ratan uzun s¨¹redir devam eden makro ve yap?sal zorluklar, s¨¹rd¨¹r¨¹lebilir ekonomik b¨¹y¨¹meyi h?zland?rmaya yard?mc? olacak sa?lam mali ?nlemler ve iddial? yap?sal reformlar gerektirecektir.

Son G¨¹ncelleme: 09 Nisan 2024

Strateji

°Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð ?lke ??birli?i ?er?evesi (CPF) ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu¡¯nun 2024-28 MY d?nemi boyunca °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð¡¯de daha b¨¹y¨¹k ?l?ekte ve daha h?zl? bir ?ekilde etkili ??z¨¹mler sunmak i?in geli?tirdi?i stratejiyi ortaya koymaktad?r. ?er?eve, ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu¡¯nun a??r? yoksullu?u sona erdirme ve payla??lan refah? destekleme misyonu ve °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð H¨¹k¨¹meti¡¯nin 2024-2028 d?nemini kapsayan 12¡¯nci Kalk?nma Plan? ile tamamen uyumludur. S¨¹rd¨¹r¨¹lebilir Kalk?nma Hedefleri (SKH) do?rultusunda kaydedilen ilerlemeyi h?zland?rmay? ve yak?n ge?mi?te ya?anan ?oklar sonras?ndaki iyile?tirme ve yeniden in?a ?abalar?n? desteklemeyi ama?lamaktad?r. ?er?eve, ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu'nun en b¨¹y¨¹k ¨¹lke portf?ylerinden birinde ?ncelikli ulusal ve k¨¹resel zorluklar?n ¨¹stesinden gelmek i?in programlar?n etkisini nas?l daha da artt?rabilece?ini ortaya koymaktad?r.     

?lke ??birli?i ?er?evesinin ¨¹zerinde odakland??? kilit hususlardan birisi, ¨¹lkenin b¨¹y¨¹me, yoksulluk ve kapsay?c?l?k ve s¨¹rd¨¹r¨¹lebilirlik alanlar?nda ortaya ??kan temel zorluklar? ele alabilmek i?in ?zel sermayeyi harekete ge?irmesine yard?mc? olmakt?r.

?lke ??birli?i ?er?evesinin kapsad??? d?nem i?erisinde, ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu ¨¹? geni? alanda se?ili zorluklar ¨¹zerinde odaklanacakt?r:

• Y¨¹ksek ve s¨¹rd¨¹r¨¹lebilir ¨¹retkenlik art???: Bu alanda, iklim de?i?ikli?ine kar?? diren?lili?i ve g?da g¨¹vencesini g¨¹?lendirmek i?in iklime uyumlu tar?m?n te?vik edilmesi; karbon emisyonlar?n? azaltmak ve ticaretin rekabet g¨¹c¨¹n¨¹ korumak amac?yla sanayi sekt?r¨¹n¨¹n daha ye?il hale getirilmesi; 2023 depremlerinden etkilenen b?lgelerde ekonomik toparlanmas?n?n desteklenmesi ¨¹zerinde odaklan?lacakt?r.
• Kapsay?c? hizmetler ve i?ler: Gelir e?itsizliklerini ve di?er e?itsizlikleri ortadan kald?rmak amac?yla, kad?nlar, gen?ler ve k?r?lgan gruplar i?in i?lerin iyile?tirilmesi; sa?l?k ve e?itim hizmetlerinin eri?ilebilirli?indeki ve kalitesinde e?itsizliklerin azalt?lmas? ve belediye altyap?s?n?n ve hizmetlerinin diren?lili?inin desteklenmesi ¨¹zerinde odaklan?lacakt?.
• Do?al afetlere kar?? diren?lili?in g¨¹?lendirilmesi: ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu, °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð¡¯nin insanlar?n? ve ekonomisini korumas?na yard?mc? olmak i?in afet direncine ve haz?rl???na, do?al kaynak y?netimine  ve temiz enerjiye ge?i?e ?ncelik verecektir.

?lke ??birli?i ?er?evesi ayr?ca ¨¹retkenli?in artt?r?lmas?nda ve kamu hizmet sunumunun iyile?tirilmesinde hayati bir ?nem ta??yan dijitalle?meyi h?zland?rma ihtiyac?n? da vurgulamaktad?r. ¶¹ÄÌÊÓƵAPPa Grubu, dijital i? ekosisteminin iyile?tirilmesi, depreme ve iklime diren?li  kentsel planlaman?n desteklenmesi, hibrit e?itim f?rsatlar?n?n yayg?nla?t?r?lmas? ve finansal tabana yayman?n geli?tirilmesi dahil olmak ¨¹zere dijital teknoloji kullan?m?n? h?zland?rmak i?in bir?ok alanda ?al??malar yapacakt?r.

Toplam tutar? 11,7 milyar dolar? bulan 30 aktif IBRD operasyonu bulunmaktad?r. Portf?yde ayr?ca bir K¨¹resel ?evre Fonu (GEF) finansmanl? proje ve aralar?nda Avrupa Birli?i¡¯nin °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð¡¯deki M¨¹lteciler i?in Mali Yard?m Program? yoluyla kulland?r?lan yakla??k 600 milyon dolarl?k vak?f fonunun da yer ald???  alt? vak?f fonu destekli proje bulunmaktad?r.

Temel Dan??manl?k Hizmetleri ve Analitik ?al??malar (ASA): ASA portf?y¨¹, temel ve geni?letilmi? dan??manl?k hizmetleri ve analitik ?al??malar etraf?nda stratejik bir ?ekilde konsolide edilmi?tir. Bunlar aras?nda a?a??dakiler yer almaktad?r: ?lke ?klim ve Kalk?nma Raporu, Program Odakl? Kamu Maliyesi G?zden Ge?irmesi, Pandemi Haz?rl?k ve M¨¹dahale, ?lke Ye?il B¨¹y¨¹me, Nitelikli ??renme ve Acil Durum M¨¹dahale Yol Haritas?, °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð¡¯de B?lgesel E?itsizliklerin S¨¹r¨¹kleyici Etmenlerini Anlamak ve °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð i?in S¨¹rd¨¹r¨¹lebilir, Verimli ve G¨¹venli Ula??m.

Son G¨¹ncelleme: 09 Nisan 2024

Ekonomi

2023 y?l?nda ?zellikle  ?zel t¨¹ketimdeki (reel bazda % 12,8), yat?r?mlardaki (% 8,9) ve kamu t¨¹ketimlerindeki (% 5,2) sa?lam art??lar sayesinde °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð'nin GSYH¡¯s? % 4,5 oran?nda artt?. 2023 y?l?nda ihracat % 2,7 k¨¹?¨¹l¨¹rken, ithalat?n sa?lam bir ?ekilde % 11,7 artmas? b¨¹y¨¹meyi s¨¹r¨¹kleyici bir etken oldu. Sekt?rler bak?m?ndan, hizmetler sekt?r¨¹ % 4,78 b¨¹y¨¹rken, deprem sonras? iyile?tirme ?al??malar?n?n bir yans?mas? olarak in?aat sekt?r¨¹ % 7,8 b¨¹y¨¹d¨¹. D¨¹?¨¹k seviyedeki i?g¨¹c¨¹ne kat?l?m oran?na ra?men, Ocak ay?ndaki % 9,1¡¯lik i?sizlik oran? ile i?g¨¹c¨¹ piyasas? diren?lili?ini korudu.      

2022 y?l?nda 49,1 milyar dolar olan cari a??k, ?zellikle y?l?n ikinci yar?s?nda olmak ¨¹zere 2023 y?l?nda iyile?me kaydederek 45,4 milyar dolar (GSYH¡¯n?n y¨¹zde 4,2¡¯si) olarak ger?ekle?ti. D?vizdeki oynakl???n azalmas?, liradaki de?er kayb?n?n s¨¹rmesi, portf?y giri?lerindeki toparlanma ve T¨¹rk varl?klar?na ili?kin CDS'lerin ?nemli ?l?¨¹de d¨¹?mesi (700 seviyelerinden Mart ay? sonu itibariyle 320 seviyelerine) gibi fakt?rler °Õ¨¹°ù°ì¾±²â±ð Cumhuriyet ¶¹ÄÌÊÓƵAPPas? (TCMB) net rezervlerinde iyile?meye katk?da bulunmu?tur (-5,7 milyar ABD Dolar?ndan 15 Mart itibar?yla +19,6 milyar ABD Dolar?na).

Ocak 2023'te % 57,7 olan enflasyon Haziran 2023'te % 38,2'ye gerilemi?ti. Ancak liradaki de?er kayb?, asgari ¨¹cretteki ?nemli art??lar, vergi ayarlamalar? ve g¨¹?l¨¹ talep gibi fakt?rlerin etkisiyle Mart 2024 itibar?yla % 68,5'e y¨¹kseldi. Kredi piyasas?ndaki k?s?tlamalar?n gev?etilmesine ra?men y¨¹ksek enflasyon ve orta derecede g¨¹?l¨¹ sermaye seviyeleri bankalarda kredi b¨¹y¨¹mesini s?n?rlad?. Vade uyumsuzluklar?yla kar?? kar??ya olmas?na ra?men, bankac?l?k sekt?r¨¹ d?viz pozisyonunda ve sermaye yap?s?nda iyile?meler g?sterirken takipteki alacaklar? azalm?? ve rasyolar? ?nemli ?l?¨¹de iyile?mi?tir.

Artan harcamalar ve depreme ba?l? yat?r?m ihtiya?lar? nedeniyle 2023 y?l?ndaki genel mali denge k?t¨¹le?erek GSYH'nin % -5'inin alt?na ula?m?? (2022'de -0,8 idi), faiz d??? denge ise GSYH'nin % -3'¨¹ne yakla?m??t?r (2022'de % +1,4 idi). Ancak depremle ilgili harcamalar hari? tutuldu?unda b¨¹t?e a???? nispeten d¨¹?¨¹kt¨¹r. 2023 y?l?nda kamu borcu GSYH'n?n yakla??k % 30'u ile nispeten ?l?ml? bir seviyede seyretmektedir.

2020 ile 2021 aras?nda yoksulluk azalmaya devam etmi? ancak e?itsizlik artm??t?r; en alt ve en ¨¹st ondal?k gelir dilimleri b¨¹y¨¹meden en fazla faydalanan ke?imler olduklar?ndan dolay?, Gini katsay?s? 2021'de 46,0'a y¨¹kselmi?tir. ??g¨¹c¨¹ gelirlerinde en alt % 10'luk kesim, muhtemelen 2021 y?l?nda T?FE enflasyonunu a?an asgari ¨¹cret art???n?n etkisiyle, i?g¨¹c¨¹ gelirinde en y¨¹ksek reel art??? ya?am??t?r (% 26); ?te yandan, en ¨¹st % 10¡¯luk dilim muhtemelen varl?k fiyatlar?ndaki h?zl? art??a ba?l? olarak i?letme gelirlerindeki reel art??lardan en ?ok faydalan kesim olmu?tur (% 96). Yoksulluktaki azalma b¨¹y¨¹k ?l?¨¹de artan i?g¨¹c¨¹ kazan?lar?ndan kaynaklanm??t?r.

?n¨¹m¨¹zdeki d?neme bakt???m?zda, ekonomik b¨¹y¨¹menin, s?k?la?an politikalar ve yava?layan k¨¹resel b¨¹y¨¹menin etkisiyle 2024'te yava?layarak % 3,0'a inmesi ve sonraki y?llarda h?z kazanmas? beklenmektedir. Enflasyonun May?s 2024'te zirve yapt?ktan sonra, s?k? para politikalar? sayesinde kademeli olarak d¨¹?mesi, cari dengenin ise 2024 y?l?ndan itibaren iyile?meye ba?lamas? beklenmektedir. Mali konsolidasyon ?abalar?na ra?men, k?smen deprem sonras? iyile?tirme ihtiya?lar? nedeniyle, genel b¨¹t?e a????n?n 2024 y?l?nda y¨¹ksek d¨¹zeylerde seyretmesi muhtemeldir.

Yap?sal sorunlar?n ele al?nmas? ve b¨¹y¨¹me yanl?s? reformlar?n uygulanmas?, orta vadede ?zel sekt?r ¨¹retkenli?inin ve yat?r?mlar?n?n artt?r?lmas? a??s?ndan kritik ?nem ta??maktad?r. Enflasyonun ¨¹zerindeki ¨¹cret art??lar?n?n etkisiyle yoksulluktaki azalman?n k?sa vadede devam etmesi beklenmektedir. Ancak, b¨¹y¨¹menin da??l?m? de?i?tirilmedi?i s¨¹rece, e?itsizlik artabilecek ve uzun vadede yoksullukla m¨¹cadele ?abalar?n? potansiyel olarak sekteye u?ratabilecektir.

Ekonomik tahminler, risklerin dengeli bir ?ekilde tutulmas? ile birlikte mevcut politikalar?n s¨¹rd¨¹r¨¹lmesine ba?l?d?r. Olumsuzluklar aras?nda d¨¹?¨¹k net rezervler, jeopolitik gerilimler, mali k?r?lganl?klar ve politika normalizasyonuna kar?? siyasi bask?lar yer almaktad?r. ?te yandan, ekonomi y?netiminin artan g¨¹venilirli?i daha fazla yat?r?m ?ekebilir, kuru istikrara kavu?turabilir ve ekonomideki d¨¹zeltmeleri h?zland?rabilir.

Son G¨¹ncelleme: 09 Nisan 2024